KS. TOMASZ ZMARZŁY: – Ikony pisze się czy maluje? Co może Pani powiedzieć na ten temat jako absolwentka Śląskiej Szkoły Ikonograficznej w Zabrzu, założonej przez ks. Dariusza Klejnowskiego-Różyckiego?

SYLWIA NOWAK: – Ks. Dariusz Klejnowski-Różycki twierdzi, że można użyć obu sformułowań. Dla wielu ludzi słowo „pisanie” jest jednak bardziej poprawną formą, gdyż nosi w sobie mistyczny pierwiastek, kojarzy się ze słowem Boga podyktowanym człowiekowi przez Ducha Świętego. Człowiek zapisuje Słowo, by było ono odczytywane za pomocą zmysłu wzroku, rozważane i kontemplowane. Duch Święty prowadzi rękę ikonopisarza (ikonopisty).
Aby tworzyć ikony konieczna jest wiedza teologiczna i warsztatowa, wiedza na temat duchowości wschodniej i historii Kościoła. Śląska Szkoła Ikonograficzna w Zabrzu, którą ukończyłam, jest znana z działalności edukacyjno-formacyjnej. Uczyłam się również pisania ikon u Karmelitów Bosych w Wadowicach. Na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Opolskiego ks. Klejnowski-Różycki założył także studia podyplomowe – Ikonopisarstwo. Studium chrześcijańskiego Wschodu. Szkół, ośrodków czy miejsc, w których możemy nauczyć się ikonopisania jest w Polsce więcej, trzeba tylko poszukać i rozpocząć naukę.

– Skąd u Pani zainteresowanie ikonopisaniem?

– Moja droga do ikony jest dość długa, ale tak naprawdę jestem na jej początku. Kiedy w latach 80. ubiegłego wieku jeździłam do Bułgarii, doświadczyłam podczas zwiedzania monastyrów, cerkiewek i kapliczek niezwykłego kultu ikon, jakim ludzie Bałkanów otaczają te święte obrazy. Kilka lat temu pojechałam do Grecji na plener malarski i tam powróciło moje zafascynowanie sztuką chrześcijańskiego Wschodu. Ta fascynacja właściwe wynikała z jej niezrozumienia. Niektóre przedstawienia cechuje pewna sztywność, niedostępność. Jednak im dłużej zajmuję się tym tematem, tym bardziej mnie on wciąga. Przyglądam się różnym szkołom malowania ikon, bogactwu warsztatu artystycznego i ludziom, którzy oddają siebie, cały swój potencjał twórczy tej sztuce.

– Mówi się, że każdy, kto zajmuje się pisaniem ikon, oddycha dwoma płucami: głęboką teologią i rzemieślniczym warsztatem. Czy człowiek staje się od tego bardziej wierzący?

– Wiara rodzi się z słuchania i patrzenia. Postaci na ikonach mają mocno wyeksponowane uszy, które prowadzą do słuchania Boga w sercu. Pisząc ikony myślimy nie tylko nad przedstawioną sceną. Mamy okazję do zastanowienia się nad sobą, nad kondycją swojej wiary. Może należy od czasu do czasu udać się na pustynię, by usłyszeć, tak jak prorocy, głos Boga, a w nim odnaleźć siebie...? Ikona może być taką pustynią.

– Podobno istnieje tzw. Rytuał Ikonopisarski?

– Rytuał Ikonopisarski to zbiór modlitw, które odmawiane są przed każdą niemalże czynnością ikonopisarską. Przypisane są one czynnościom związanym z wykonywaniem deski, naklejaniem płótna, nakładaniem kleju i gruntu, sporządzaniem pigmentów, malowaniem, czyli pisaniem ikony, aż do jej poświęcenia. Taki zbiór modlitw został opracowany przez ks. Klejnowskiego-Różyckiego. Może wydawać się, że modlitwa przed każdą z czynności to przesada, ale wynika to z głębokiej refleksji nad tym, co się robi oraz z chęci oddania tego Bogu. Św. Ignacy Loyola zalecał modlitwę przygotowawczą: „Proszę Cię, Panie, by wszystkie moje myśli, zamiary, decyzje i czyny były skierowane w sposób czysty, ku większej służbie i chwale Twojego Boskiego Majestatu”. Można odmówić oczywiście jedną modlitwę do Ducha Świętego, prosząc Go o prowadzenie i potrzebne dary.

– Czy prowadzi Pani warsztaty ikonopisarstwa?

– W ubiegłym roku podjęłam pierwszą próbę zorganizowania warsztatów związanych z ikoną. Nie nazwałam tego jeszcze warsztatami ikony, lecz „malarstwem na desce”, a na plakacie i w opisie przedstawiony był Chrystus Pantokrator. Zajęcia miały miejsce w Pałacu Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej. Na warsztaty zgłosiło się ok. 10 osób. Każdy miał okazję do zagruntowania deski, wyszlifowania jej i namalowania własnego Pantokratora. Po 5 spotkaniach zaczęłam otrzymywać telefony i e-maile z prośbą powtórzenie tego doświadczenia. W nowym sezonie artystycznym są już zaplanowane takie warsztaty. Każdy uczestnik otrzyma materiały dydaktyczne i materiały do pracy (więcej informacji na stronie: www.palac.art.pl).